Trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, nguyên tắc ưu tiên là một trong những nguyên tắc cốt lõi và quan trọng hàng đầu, giúp bảo vệ quyền lợi của người nộp đơn, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa. Nguyên tắc này được quy định tại Điều 91 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam và chi tiết hơn trong các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành.
I. Khái niệm và ý nghĩa của Nguyên tắc ưu tiên
1. Khái niệm:
Nguyên tắc ưu tiên cho phép đơn đăng ký sở hữu công nghiệp (như sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu) được xem xét như thể đã được nộp vào một ngày sớm hơn – chính là ngày nộp đơn đầu tiên của cùng đối tượng đó tại Việt Nam hoặc tại một quốc gia khác là thành viên của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên (điển hình là Công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp).
Ngày ưu tiên chính là cái “ngày nộp đơn đầu tiên” đó. Nó giúp xác định thứ tự ưu tiên giữa các đơn có cùng nội dung hoặc tương tự nhau, đặc biệt khi có nhiều người cùng nộp đơn cho một đối tượng.
2. Ý nghĩa:
- Bảo vệ quyền lợi người nộp đơn: Đảm bảo rằng người sáng tạo hoặc người đầu tiên sử dụng nhãn hiệu sẽ không bị mất quyền lợi do thời gian xử lý đơn hoặc do người khác nộp đơn sau nhưng tại một quốc gia khác.
- Thúc đẩy sáng tạo và đầu tư: Người nộp đơn có thể tự tin công bố hoặc sử dụng đối tượng sở hữu công nghiệp của mình (trong một giới hạn nhất định) sau khi nộp đơn đầu tiên mà không lo bị người khác “đánh cắp” ý tưởng và đăng ký trước ở các quốc gia khác.
- Hỗ trợ đăng ký quốc tế: Cho phép chủ thể có thể mở rộng phạm vi bảo hộ đối tượng sở hữu công nghiệp của mình ra nhiều quốc gia mà vẫn giữ được hiệu lực của ngày nộp đơn đầu tiên. Điều này giúp đơn nộp sau tại các nước khác vẫn được xem xét về tính mới, trình độ sáng tạo, khả năng phân biệt… dựa trên ngày nộp đơn sớm nhất.
- Giải quyết tranh chấp: Ngày ưu tiên là căn cứ quan trọng để giải quyết các tranh chấp về quyền nộp đơn hoặc về tính hợp lệ của đơn đăng ký khi có nhiều đơn cùng nội dung hoặc tương tự.
II. Đối tượng và điều kiện hưởng quyền ưu tiên
1. Đối tượng áp dụng:
Nguyên tắc ưu tiên áp dụng cho các đối tượng sở hữu công nghiệp sau:
- Sáng chế
- Kiểu dáng công nghiệp
- Nhãn hiệu
(Không áp dụng cho các đối tượng khác như bí mật kinh doanh, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, quyền tác giả).
2. Điều kiện để đơn được hưởng quyền ưu tiên:
Để một đơn đăng ký sở hữu công nghiệp được hưởng quyền ưu tiên, cần đáp ứng các điều kiện sau:
- Yêu cầu hưởng quyền ưu tiên: Trong đơn đăng ký sở hữu công nghiệp nộp tại Cục Sở hữu trí tuệ, người nộp đơn phải nêu rõ yêu cầu được hưởng quyền ưu tiên.
- Nộp bản sao đơn đầu tiên: Phải nộp bản sao đơn đầu tiên đã được nộp tại Việt Nam hoặc tại quốc gia thành viên của Công ước Paris (hoặc các điều ước quốc tế khác mà Việt Nam là thành viên) có xác nhận của cơ quan nhận đơn đầu tiên.
- Nộp trong thời hạn quy định:
- Đối với sáng chế và kiểu dáng công nghiệp: Đơn phải được nộp trong vòng 12 tháng kể từ ngày nộp đơn đầu tiên.
- Đối với nhãn hiệu: Đơn phải được nộp trong vòng 06 tháng kể từ ngày nộp đơn đầu tiên.
- Nộp đủ lệ phí: Người nộp đơn phải nộp đủ lệ phí yêu cầu hưởng quyền ưu tiên theo quy định.
- Đơn đầu tiên hợp lệ: Đơn đầu tiên dùng làm cơ sở hưởng quyền ưu tiên phải là đơn hợp lệ theo quy định của pháp luật nước nơi đơn được nộp.
3. Phạm vi hưởng quyền ưu tiên:
- Quyền ưu tiên chỉ có hiệu lực đối với những nội dung đã được nêu trong đơn đầu tiên.
- Nếu đơn nộp sau có bổ sung nội dung mới so với đơn đầu tiên, thì phần nội dung mới đó sẽ không được hưởng quyền ưu tiên của đơn đầu tiên mà sẽ tính ngày ưu tiên theo ngày nộp đơn bổ sung.
III. Mối quan hệ với nguyên tắc nộp đơn đầu tiên
Nguyên tắc ưu tiên là một sự mở rộng của nguyên tắc nộp đơn đầu tiên, vốn quy định rằng: “Trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký cùng một đối tượng sở hữu công nghiệp giống hoặc tương tự nhau, văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho đơn đăng ký hợp lệ có ngày nộp đơn sớm nhất hoặc ngày ưu tiên sớm nhất.”
Như vậy, khi áp dụng nguyên tắc nộp đơn đầu tiên để xác định ai được cấp văn bằng bảo hộ, Cục Sở hữu trí tuệ sẽ xem xét ngày ưu tiên trước tiên (nếu có). Nếu không có ngày ưu tiên, hoặc ngày ưu tiên trùng nhau, thì sẽ xét đến ngày nộp đơn thực tế tại Việt Nam.
Ví dụ:
- Ngày 01/01/2025, Công ty A nộp đơn đăng ký sáng chế X tại Mỹ (là thành viên Công ước Paris).
- Ngày 01/03/2025, Công ty B cũng nộp đơn đăng ký sáng chế X tại Việt Nam.
- Ngày 01/06/2025, Công ty A nộp đơn đăng ký sáng chế X tại Việt Nam và yêu cầu hưởng quyền ưu tiên từ đơn nộp tại Mỹ.
Trong trường hợp này, mặc dù Công ty A nộp đơn tại Việt Nam sau Công ty B (01/06/2025 so với 01/03/2025), nhưng do Công ty A được hưởng quyền ưu tiên từ ngày 01/01/2025 (là ngày nộp đơn đầu tiên tại Mỹ), nên đơn của Công ty A sẽ được ưu tiên và có khả năng được cấp bằng độc quyền sáng chế tại Việt Nam.
Việc nắm vững và áp dụng đúng nguyên tắc ưu tiên là vô cùng quan trọng đối với các doanh nghiệp và cá nhân khi muốn bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp của mình, đặc biệt là khi có chiến lược kinh doanh ra thị trường quốc tế.
